1. Khái niệm “nghệ thuật đồng hiện”:
-Đồng hiện về phương diện từ nguyên là cùng một lúc thể hiện một hiện tượng sự vật nào đó.
-Trong truyện ngắn, nghệ thuật đồng hiện thuộc kết cấu tác phẩm, một yếu tố thuộc về hình thức. Kết cấu tác phẩm chính là cách tổ chức liên kết các yếu tố nội dung lại để tác phẩm đạt hiệu quả nghệ thuật cao nhất.
-Nghệ thuật đồng hiện là một trong những phương thức kết cấu tác phẩm. Theo phương thức kết cấu đồng hiện, các sự kiện, các tình tiết, các nhân vật cùng một lúc thông qua thủ pháp nghệ thuật của nhà văn, đặc biệt là nghệ thuật trần thuật sẽ được thể hiện trong một thời điểm (hay nhiều thời điểm), trong một không gian(hay nhiều không gian) nhất định nào đó.
2. Phân tích và chứng minh qua tác phẩm:
a/ Các sự kiện đồng hiện trong một thời điểm:
-Tái hiện trận đánh diễn ra ở trên ruộng đồng Nam Bộ giữa đơn vị của VIệt và một đoàn xe tăng địch. Chiến trường vẫn nguyên vẹn với những xác xe tăng, xác lính Mĩ; không gian mịt mù khói của xe bọc thép cháy, mùi máu tanh nồng của những xác lính Mĩ. Thời gian tái hiện mọi sự kiện ấy là những lần tỉnh mê đứt nối của Việt.
-Khi được anh Tánh cùng đồng đội đưa về quân y viện, trong hồi ức của Việt cùng đan xen hai mảnh quá khứ và hiện tại. Quá khứ là những vui buồn, hiện tại là làm sao viết thư cho chị mà lại khoe chiến công ít ỏi, chỉ diệt được một xe đầy Mĩ và mấy thằng Mị lẻ.
b/Các nhân vật được đồng hiện:
*Nhân vật Việt:
-Là một chiến sĩ trẻ nhưng cuộc sống chiến đấu đã tái hiện trong mọi không gian, thời gian ở gia đình và ở chiến trường.
-Thủ pháp nghệ thuật đồng hiện đã được khai thác triệt để khắc họa nhân vật Việt bằng liên tưởng, tưởng tượng, bắc cầu từ sự kiện này sang sự kiện khác.
-Từ chi tiết anh em đồng đội gọi Việt là “cậu Tư”, Việt nhớ đến chị Chiến, đến anh Tánh và câu chuyện ai cũng muốn làm anh rễ của Việt, một cách tếu táo đùa vui rất lính. Việt viết thư cho chị, nhớ lần chị bị trúng bom ngất đi và nhớ lại trận đánh đầu đời của Việt.
-Trong trận đánh có lúc Việt ngất đi và tưởng như nghe tiếng ếch đâu đây. Tiếng ếch gợi những ngày thơ ấu. nhớ những sinh hoạt làng quê trong những hôm đi bắt ếch. Và nhớ hình ảnh chú Năm với những câu hò cùng cuốn sổ gia đình viết về cả một truyền thống từ thời ông cha …. Tất cả ùa về như chặt kín tâm trí Việt sao mà thân thương thế.
*Các nhân vật như chị Chiến, chú Năm, ba má Việt, anh Tánh cũng lần lượt hiện về và đồng hiện theo dòng độc thoại nội tâm của Việt.
3. Đánh giá:
-Cái tài của Nguyễn Thi là đã kết nối những sự kiện tưởng như xa nhau, hoặc trôi thoe dòng quá khứ nhờ hồi tưởng mà tất cả hiện lên sống động , cụ thể như con người ngoài đời.
-Hai mảng sự kiện, những đoạn đời trong hiện tại và quá khứ của nhân vật đan chéo, gài lồng chặt chẽ vào nhau, bổ sung cho nhau làm cho tính cách các nhân vật được khắc hạo rõ nét, chủ đề của thiên truyện nổi bật hơn.
-Lối kết cấu này khiến tác giả phải đi tìm, săn lùng đến tận cùng diễn biến tâm lí nhân vật và diễn đạt nó bằng lối kể chuyện, hành văn, sử dụng ngôn từ một cách nghệ thuật.
Nguồn: #JiVy